انواع روش های تحقیق
 

قبل از توضیح انواع روش های تحقیق باید خاطرنشان ساخت که پژوهشگران و نویسندگان با توجه به زوایای مختلف، انواع متفاوتی از روش های تحقیق را بیان کرده اند که ممکن است طبقه بندی آن ها با یکدیگر متفاوت باشد. اما باید خاطر نشان ساخت که با درنظر گرفتن موضوع و زمان تحقیق می توان انواع تحقیق را به شکل زیر دسته بندی کرد. البته هر پژوهشگری ضرورتا نباید از یک روش استفاده کند بلکه می تواند با توجه به دو معیار موضوع و زمان از چند روش استفاده کند.

در مجموع روش های تحقیق معمولا مبتنی بر بینش ها هستند. به عنوان مثال در علوم اجتماعی دو نوع بینش وجو دارد که یکی اثباتی-تجربی و دیگری تفهمی-تفسیری است. در چارچوب این دو نوع بینش دو گونه روش به شرح زیر وجود دارد:
1-    روش تعمیمی، پهنانگر، کمّی
2-    روش تفریدی، ژرفانگر، کیفی
در ادامه به تقسیم بندی تحقیقات بر اساس هدف و ماهیت داده ها می پردازیم.

تقسیم بندی تحقیقات بر اساس هدف
تحقیق یا پژوهش را برحسب هدف می توان به شکل زیر دسته بندی نمود:
1- تحقیق بنیادی، 2- تحقیق کاربردی، 3- تحقیق توسعه ای.

1-    پژوهش بنیادی
پژوهش بنیادی، پژوهشی است محض، که عمدتاً فاقد نتیجه علمی فوری است. هدف اصلی این گونه تحقیقات پروراندن و یا تدوین نظریه ها می باشد. پژوهش هایی که در جهت گسترش مرزهای دانش بدون درنظر گرفتن استفاده علمی خاص برای آن ها انجام می پذیرد. هدف چنین پژوهش هایی، ایجاد نظریه از طریق کشف اصول و تعمیم های وسیع است و با کاربرد یافته ها در مسائل واقعی ارتباط چندانی ندارد.

2-    پژوهش کاربردی
پژوهش کاربردی، پژوهشی است که نتایج حاصل از آن در رفع نیازها و حل مشکلات به کار می آید. بنابراین هدف این نوع پژوهش ها، به کارگیری نتایج در حل مسائل و مشکلات خاص در جامعه است. در واقع پژوهش های کاربردی، پژوهش هایی هستند که در آن ها نظریه پردازی وجود ندارد، اما نظریه های حاصل از پژوهش های بنیادی را برای حل مسائل به کار می گیرند. هدف از چنین پژوهش هایی، حل مسائل خاص در موقعیت های واقعی است. به عبارت دیگر مفاهیم نظری را در موقعیت هایی که در آن ها مسائل واقعی وجود دارد، می آزماید. راه حل های ارائه شده برای حل مساله ها در این نوع پژوهش ها، کاربردی فراگیر و اعتباری کلی دارند.

3-    تحقیق یا پژوهش توسعه ای
پژوهش توسعه ای، عمدتاً متوجه نوآوری در فرآیندها، ابزارها و محصولات است. در واقع این نوع پژوهش ها، پژوهش هایی هستند که تاکید آن ها بر کاربرد مستقیم است. این نوع پژوهش ها با ایجاد نظریه سروکاری ندارند و در موقعیتی ویژه و بدون قصد کاربرد کلی یافته ها فراتر از موقعیت مورد مطالعه انجام می شوند. هدف از این نوع پژوهش، به کارگیری روش علمی برای حل مسائل در یک موقعیت مکانی و زمانی خاص است. بنابراین راه حل های ارائه شده در این نوع پژوهش ها صرفاً کاربرد محلی و برای مورد خاص پژوهش است.

منابع:
صفری شالی، رضا (1386) راهنمای تدوین طرح تحقیق (پروپوزال نویسی). تهران: انتشارات جامعه و فرهنگ