پرسشنامه

ابزار سنجش و اندازه­گیری وسایلی هستند که پژوهشگر به کمک آن ها می تواند متغیرها را اندازه­گیری و اطلاعات موردنیاز را برای تجزیه و تحلیل پدیده مورد مطالعه و نهایتا کشف حقیقت گردآوری کند.

در علوم طبیعی پژوهشگران برای اندازه ­گیری از ابزارهایی نظیر خط کش، ترازو، متر، زمان سنج و ... استفاده می نمایند و می توانند به راحتی پدیده مورد نظر خود را اندازه­ گیری کنند؛ ولی در علوم انسانی کار اندازه ­گیری متغیرها و پدیده ها و موضوعات مورد مطالعه چندان راحت نیست و محققان سعی زیادی نموده اند تا شاید بتوانند راه حل هایی برای این مسئله بیابند و ابزارهایی برای ثبت اطلاعات مربوط به پدیده مورد مطالعه و اندازه­ گیری آن ابداع نمایند. یکی از رایج ترین ابزارهای گردآوری اطلاعات در علوم انسانی، پرسشنامه است.

 

پرسشنامه یکی از ابزارهای رایج تحقیق و روشی مستقیم برای کسب داده های تحقیق است. پرسشنامه مجموعه ای از سوال ها (گویه ها) است که پاسخ دهنده با ملاحظه آن ها پاسخ لازم را ارائه می دهد. این پاسخ، داده مورد نیاز پژوهشگر را تشکیل می دهد. سوال های پرسشنامه را نوعی محرک ـ پاسخ می توان محسوب کرد. از طریق سوال های پرسشنامه می توان دانش، علایق، نگرش و عقاید فرد را مورد ارزیابی قرار داد، به تجربیات قبلی وی پی برده و به آن چه در حال حاضر انجام می دهد آگاهی یافت.
باید توجه داشت که در برخی فرهنگ ها با توجه به شرایط اجتماعی، پرسشنامه نمی تواند داده ها را با دقت لازم، همانند یک مصاحبه عمیق، بدست دهد. بنابراین برای بالا بردن دقت داده ها گردآوری شده، توصیه می شود که تکمیل پرسشنامه همراه با سایر ابزارهای گردآوری داده ها باشد.

اصول کلی تنظیم پرسشنامه
1.      سوال های پرسشنامه باید بر اساس هدف ها یا سوال های تحقیق تنظیم گردد؛
2.      پرسشنامه باید پاسخ دهنده را جذب نموده و سوال های آن برای او جالب باشد؛
3.      پرسشنامه باید تا حد امکان کوتاه باشد و داده های مورد نیاز پژوهشگر را فراهم آورد؛
4.      دستورالعمل تکمیل پرسشنامه باید کوتاه بوده و حاوی کلیه اطلاعات مورد نیاز پاسخ دهنده، برای کامل کردن پرسشنامه باشد. پرسشنامه باید همراه دستورالعمل تکمیل آن بوده و چگونگی پاسخ دادن به سوال ها را برای پاسخ دهنده تشریح کند.
اجزاء اصلی پرسشنامه
پرسشنامه باید شامل اجزاء زیر باشد:
الف: نامه همراه یا مقدمه ای برای آماده کردن پاسخ دهنده جهت تکمیل پرسشنامه.
ب: دستورالعمل
ج: سوال ها (گویه ها)
طیف ها
محققان علوم اجتماعی و انسانی سعی نموده اند برای سنجش نگرش ها، تمایلات، گرایش ها و آرزوها، اقدام به طراحی و ابداع ابزارهایی بنمایند که به عنوان طیف شهرت دارند. سه طیف لیکرت، بوگاردوس و گاتمن از طیف های پرکاربرد هستند.
1-    طیف لیکرت
لیکرت (Likert) که از سال 1939 مدیریت بخش بررسی های افکار عمومی را در وزارت کشاوزی آمریکا برعهده داشت این طیف ها را ارائه داد. این طیف از پنج قسمت مساوی تشکیل شده است و محقق متناسب با موضوع تحقیق تعدادی گویه در اختیار پاسخگو قرار می دهد تا گرایش خود را درباره آن مشخص نماید. طیف از گرایش کاملا موافق تا گرایش کاملا مخالف کشیده می شود.

 

کاملا مخالفم

مخالفم

نظری ندارم

موافقم

کاملا موافقم

محقق می تواند به هریک از قسمت های طیف شماره هایی از 1 تا 5 اختصاص دهد؛ مثلا به گرایش کاملا موافق شماره 5 و به گرایش کاملا مخالف شماره 1 بدهد، سپس نمره هریک از این عبارت ها را محاسبه کند.

****

مرکز آماری خوارزمی آماده است تا مشاوره ها و راهنمایی های مورد نیاز برای طراحی و اعتبارسنجی و بررسی جنبه های آماری پرسشنامه را به شما عزیزان ارائه دهد. چنانچه قصد دارین برای پژوهش خود پرسشنامه طراحی کنین با ما تماس بگیرین